Knik­kers

Knikkers beerput Kazerneplein

Knikkers, steengoed, Hessen (ca. 1650-ca. 1725)

Beschrijving

Knik­kers, gevon­den in de beer­put van het Huis Paf­fen­rode tij­dens de opgra­vin­gen op het Kazer­ne­plein, voor­af­gaand op de bouw van de par­keer­ga­rage (1997).

Uit de 17e eeuw zijn zes vari­an­ten van het knik­ker­spel bekend : bag­orra, negen­kui­len, noten­schie­ten, potje knik­ke­ren, stui­ken en schreefje schie­ten. Bij de laat­ste wierp de spe­ler vanaf de aan­vangs­lijn, de meet, een knik­ker naar een lijn die ca. 3 meter van de meet af is getrok­ken, de schreef. Degene wiens knik­ker over of naast de schreef ging, was af.

Schreefje schieten

Schreefje schie­ten door Har­men ter Borch (1648), col­lec­tie Rijks­mu­seum Amsterdam

Huis Paf­fen­rode

Voor­af­gaand aan de bouw van een par­keer­ga­rage op het Kazer­ne­plein is in 1997 een arche­o­lo­gisch onder­zoek uit­ge­voerd. Tij­dens de opgra­ving ont­dek­ten de onder­zoe­kers res­ten van de 16de-eeuwse woning van de dros­saard van Gorin­chem en het Land van Arkel. De woning stond bekend als het Huis Paf­fen­rode, genoemd naar de meest bekende bewo­ner : Jacob van Paf­fen­rode (± 1591 – 1652). Hij was gehuwd met Wil­hel­mina van Arkel (± 1590 – 1628). Het gezin had drie kin­de­ren : Joan (1618−1673), Rudolf (1620−1673) en Anna (1625−1656).

Jacob van Paf­fen­rode, Wil­hel­mina van Arkel en hun doch­ter Anna op ca. 4‑jarige leeftijd.

Mili­tair Joan van Paf­fen­rode, was vooral bekend als toneel­dich­ter en bleef na de dood van zijn vader het huis bewo­nen (tot vóór 1682). Daarna woonde hier tot omstreeks 1686 Lode­wijk Huy­gens van Zuy­li­chem, zoon van de bekende dich­ter Con­stan­tijn Huy­gensIn 1672 benoemde stad­hou­der Wil­lem III van Oranje hem tot dros­saard van Gorin­chem. In deze func­tie maakte Huy­gens zich niet geliefd bij de bevol­king door hogere belas­tin­gen te eisen. Hij werd aan­ge­klaagd wegens cor­rup­tie en ver­vol­gens uit zijn func­tie gezet. Lode­wijk Huy­gens trouwde in 1674 met Jacoba Teding van Berk­hout. Zij kre­gen acht kin­de­ren, van wie er vijf al zeer jong overleden.

Details

Omschrijving:Knikkers
Materiaal:Steengoed, zoutglazuur
Productie:Hessen, Großalmerode
Datering:ca. 1650- ca. 1725
Afmetingen:11-12-12,5-13-13,5-14,5-16 en 18 mm (diameter)
Vindplaats:Gorinchem, Kazerneplein (1997)
Inventarisnummer:KP97V802
Vragen?Ziet u een fout? Of heeft u aanvullende informatie over deze vondst?
Laat het ons weten!

Vindplaats

 

Archisnummer(s):Zaakidentificatie: 2020660100
Onderzoekmelding: 1626
Topografische Kaart:38G
Coördinaten:126.280/426.860 (centrum)
Toponiem:Kazerneplein
Plaats:Gorinchem
Gemeente:Gorinchem
Provincie:Zuid-Holland
Type onderzoek:Archeologische opgraving
Uitvoerder:P.M. Floore, Rotterdam
Projectleider:P.M. Floore, Rotterdam
Opdrachtgever:Gemeente Gorinchem
Bevoegd gezag:Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek
Aanvang onderzoek:11 augustus-5 september 1997
Vondsten & documentatie:Gemeentelijk depot voor archeologie Gorinchem
DANS:-

Documentatie

Broeken, A. (2006) Gorcumse bodemschatten. Archeologische speurtocht naar de geschiedenis van de Arkelstad, Gorcumse Monumentenreeks 5, Gorinchem, p. 32-39.Broeken, A. (2006)
Drossaard jonker Jacob van Paffenrode en zijn huis op het Kazerneplein, in: Gorcumse bodemschatten. Archeologische speurtocht naar de geschiedenis van de Arkelstad, Gorcumse Monumentenreeks 5, Gorinchem, p. 32-39.
PDF (3 MB)
Lusthoven in Gorinchem.Busch, A.J. & C.S. Oldenburger-Ebbers (1990)
Lusthoven in Gorinchem, Historische Reeks Oud-Gorcum 3, Gorinchem, p. 3-8.
PDF (9 MB)
Opgravingsverslag Kazerneplein 1997Floore, P.M. (1998)
Opgraving Huis van Paffenrode, Kazerneplein, Gorinchem 1997, Rotterdam.
PDF (6,10 MB)
Hoogendijk, T. (2018)Rijk gevulde beerputten op het Kazerneplein en aan de Nieuwstad, in: F. Cerutti, R. Mulder, B. Stamkot & A. de Vries (red.), Tien eeuwen Gorinchem. Geschiedenis van een Hollandse stad, Utrecht, p. 340-341.
Hoogendijk, T. (2018)
Rijk gevulde beerputten op het Kazerneplein en aan de Nieuwstad, in: F. Cerutti, R. Mulder, B. Stamkot & A. de Vries (red.), Tien eeuwen Gorinchem. Geschiedenis van een Hollandse stad, Utrecht, p. 240-241.
WorldCat
Marbles: the enigmatic all-rounders among stonewares.
Liebetrau, S. (2023)
Marbles: the enigmatic all-rounders among stonewares. EAA conference 2023 Belfast/online. Session 279.
PDF (893 kB)
Kinderspelen op tegels
Jan Pluis (1979)
Kinderspelen op tegels, Assen, p. 157-164.
WorldCat
Kinder delijt. Middeleeuws speelgoed in de NederlandenWillemsen, A. (1998)
Kinder delijt. Middeleeuws speelgoed in de Nederlanden. Nijmeegse kunsthistorische studies deel VI, Nijmegen
WorldCat | PDF (55 MB)
Materiaal: Aardewerk
Periode: Nieuwe tijd B:1650-1850 nC
Toepassing: Spel, vermaak
Vindplaats: Kazerneplein (1997)
Vondstnummer: KP97V802