Helmsteeg, wonen, koeken bakken, koffie branden en meer

In juli en sep­tem­ber 2022 is een arche­o­lo­gi­sche bege­lei­ding uit­ge­voerd ter hoogte van de Helm­steeg 1 – 14 in het cen­trum van Gorin­chem. Hier zijn in bestaande gebou­wen nieuwe wonin­gen gere­a­li­seerd, waar­voor de fun­de­rin­gen ver­sterkt moesten wor­den. Daar­voor moest tot ca. 2,55 m +NAP grond wor­den uit­ge­gra­ven wat zou kun­nen lei­den tot ver­sto­ring van arche­o­lo­gi­sche resten.

Met het onder­zoek zijn arche­o­lo­gi­sche spo­ren, struc­tu­ren en vond­sten aan­ge­trof­fen van de late mid­del­eeu­wen tot en met nieuwe tijd (1250-nu).

Deel van de kaart van Joan Blaeu uit 1649. De pan­den aan de Helm­steeg zijn in rood gemarkeerd.

De bodem­op­bouw is in kaart gebracht aan de hand van grond­bo­rin­gen. De ver­moe­de­lijke natuur­lijke afzet­tin­gen van de Linge bevin­den zich rond 1,0 m ‑NAP. Daarop zijn opho­ging­sla­gen aan­we­zig. De aard van de opge­brachte grond aan de zijde van de Hoogstraat ver­schilt met de opge­brachte grond aan de Lan­gen­dijk. Het ver­moe­den dat de Lan­gen­dijk ouder is dan de Hoogstraat lijkt aan de hand van de ver­kre­gen resul­ta­ten aannemelijk.

Vier gebouwen

De oud­ste struc­tu­ren, het ste­de­lijke opho­gings­pak­ket niet mee­ge­re­kend, date­ren in de 14^de eeuw. In totaal waren vier gebou­wen te onder­schei­den : een gebouw aan Hoogstraat met daar­ach­ter een aan­bouw, een gebouw paral­lel aan de Helm­steeg en twee gebou­wen aan de Lan­gen­dijk. In het gebouw aan de Hoogstraat bevond zich waar­schijn­lijk een kel­der. Het gebouw aan de Helm­steeg had met zeker­heid een kel­der, die later als beer­kel­der in gebruikt was geno­men. In een pand aan de Lan­gen­dijk was een schouw aanwezig.

Res­ten van een 14^de eeuwse schouw

Deze gebou­wen onder­gin­gen in de 19^de eeuw grote ver​an​de​rin​gen​.In de peri­ode tus­sen de 14^de eeuw en de 19^de eeuw wer­den voor­na­me­lijk (water)kelders gebouwd. De meeste spo­ren waren dateer­baar in de 19^de en 20^de eeuw. Waar­on­der ook struc­tu­ren die te asso­ci­ë­ren waren met de han­del in kolo­ni­ale waren, koe­ken bak­ken en kof­fie bran­den door de firma R.J. de Kroes. Van­zelf­spre­kend sloeg men hier ook goe­de­ren op.

Sleu­tel­gat-vor­mige oven uit de 19^de/​20ste eeuw.

Vondsten

Tij­dens de opgra­ving zijn wei­nig vond­sten gedaan. Het betreft voor­na­me­lijk com­plete of gefrag­men­teerde wand­te­gels uit de 17^de eeuw. Uit deze peri­ode dateert ook een laken­loodje uit Tiver­ton, Groot-Brit­tan­nië. Enkele oudere vond­sten betref­fen natuur­ste­nen orna­men­ten van waar­schijn­lijk de laat­mid­del­eeuwse Grote Kerk, enkele Bel­gi­sche haard­ste­nen uit de 16^de eeuw en een paar pot­scher­ven uit de 14^de eeuw.

Haard­steen met voor­stel­ling Judit ont­hoofdt Holo­fer­nes (ca. 1525 – 1575)

De graaf­werk­zaam­he­den beperk­ten zich tot ca. 0,6 m onder het vloer­ni­veau (tot 2,55 m +NAP). Hier­door zijn niet alle arche­o­lo­gi­sche spo­ren en struc­tu­ren bin­nen het onder­zoeks­ge­bied vol­le­dig onder­zocht. De meeste res­ten ouder dan de 19^de eeuw zijn in situ bewaard geble­ven en bevin­den zich nog onder de nieuwe vloer.

	K.T. Salomons en S.A. Landskroon (2024) Wonen, werken, koeken bakken, koffie branden en de opslag van Koloniale waar in Gorinchem. De archeologische opgraving (variant AB) aan de Helmsteeg 1-14, gemeente Gorinchem (ZH), Hollandia reeks 1148, Zaandijk/Rotterdam. PDF (37 MB)