Onderยญzoek
Op vrijยญdag 3 augusยญtus 2001 is naar aanยญleiยญding van de voorยญgeยญnoยญmen verยญkoop van de locaยญtie en de aanยญvraag van een bouwยญverยญgunยญning door Archeยญoยญmeยญdia BV in opdracht van de Miliยญeuยญdienst Zuid-Holยญland Zuid (MZHZ) een verยญkenยญnend archeยญoยญloยญgisch bodemยญonยญderยญzoek verยญricht (in comยญbiยญnaยญtie met miliยญeuยญkunยญdig bodemยญonยญderยญzoek (rapยญport C01-468.O, Arniยญcon BV) ter plaatse van de Kleine Haarยญseยญkade tusยญsen 125 en 126 te Gorinยญchem verยญricht. De locaยญtie had een opperยญvlakte van ca. 4000 mยฒ en lag braak. Tusยญsen de locaยญtie en de Kleine Haarยญseยญkade is een sloot aanwezig.
Oeverยญwalยญlen
De Alblasยญserยญwaard en de Vijfยญheeยญrenยญlanยญden zijn in de nota Belยญveยญdere vastยญgeยญsteld als een archeยญoยญloยญgisch waarยญdeยญvol gebied en daarom was onderยญzoek van belang voor het archeยญoยญloยญgisch bodemยญarยญchief. De Vijfยญheeยญrenยญlanยญden vorยญmen een overยญgangsยญzone tusยญsen het veenยญweiยญdeยญlandยญschap van de Zuid-Holยญlandse waarยญden en het rivieยญrenยญlandยญschap van Gelยญderยญland. Zeer langยญgeยญrekte ontยญginยญningsยญdorยญpen kenยญmerยญken het landยญschap van de periยญode tijยญdens de ontยญginยญning van het landยญschap. Voor oudere bewoยญning van het gebied waren de rivierยญsysยญteยญmen van groot belang. De aanยญweยญzige oeverยญwalยญlen boden mogeยญlijkยญheยญden tot bewoยญning vanaf het Mesoยญliยญthiยญcum tot aan de Romeinse tijd en de Middeleeuwen.
De verยญkoop van de locaยญtie en de daarยญuit voortยญkoยญmende geplande nieuwยญbouw met het daarยญmee samenยญhanยญgende grondยญverยญzet kon een bedreiยญging vorยญmen voor de archeยญoยญloยญgiยญsche waarยญden in het planยญgeยญbied. Op basis van de Rijks- en Proยญvinยญciยญale regeยญlinยญgen, met name het Verยญdrag van Malta, Nota Belยญveยญdere en de Leiยญdraad proยญvinยญciยญaal omgeยญvingsยญbeยญleid, diende een invenยญtaยญriยญsaยญtie van de archeยญoยญloยญgiยญsche waarยญden in het gebied gemaakt te worยญden. Op basis van de Indiยญcaยญtieve Kaart van Archeยญoยญloยญgiยญsche Waarยญden (IKAW) van de Rijksยญdienst voor het Oudยญheidยญkunยญdig Bodemยญonยญderยญzoek (ROB) te Amersยญfoort is de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie onderยญdeel van een gebied met een midยญdelยญhoge archeยญoยญloยญgiยญsche trefยญkans. In het ARCHeยญoยญloยญgisch geoยญgraยญfisch Inforยญmaยญtie Sysยญteem (ARCHIS) van de ROB is een groot aanยญtal archeยญoยญloยญgiยญsche vindยญplaatยญsen in de omgeยญving van de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie opgenomen.
Doelยญstelยญling onderzoek
Het verยญkenยญnend onderยญzoek bestond uit een voorยญonยญderยญzoek (hisยญtoยญrisch onderยญzoek), een Stanยญdaard Archeยญoยญloยญgiยญsche Invenยญtaยญriยญsaยญtie (SAI), aanยญgeยญvuld met een terยญreinยญinยญspecยญtie en een verยญkenยญnend boorยญonยญderยญzoek, de Aanยญvulยญlende Archeยญoยญloยญgiยญsche Invenยญtaยญriยญsaยญtie (AAI). Het boorยญonยญderยญzoek werd uitยญgeยญvoerd ter plaatse van de locaยญtie van de nieuwยญbouw van de schuur en de woning. De resulยญtaยญten van de AAI konยญden dan ook alleen voor deze locaยญtie gebruikt worยญden. Bij de SAI werยญden de archeยญoยญloยญgiยญsche vindยญplaatยญsen en waarยญden uit de omgeยญving bij het onderยญzoek betrokken.
De proยญvinยญcie Zuid-Holยญland toetste de resulยญtaยญten van het onderยญzoek. De resulยญtaยญten van de SAI en de AAI werยญden in de planยญvorยญming betrokยญken. Het onderยญzoek had betrekยญking op archeยญoยญloยญgiยญsche vindยญplaatยญsen uit de Preยญhisยญtoยญrie tot en met de Nieuwe Tijd.
Het doel van het verยญkenยญnend bodemยญonยญderยญzoek was het vastยญstelยญlen van de aan- of afweยญzigยญheid van archeยญoยญloยญgiยญsche waarยญden en in hoeยญverre het toeยญkomยญstig gebruik van de locaยญtie invloed had op evenยญtuยญele archeยญoยญloยญgiยญsche waarยญden in het terrein.
Conยญcluยญsies
Tijยญdens de veldยญverยญkenยญning zijn geen archeยญoยญloยญgiยญsche indiยญcaยญtoยญren op de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie aanยญgeยญtrofยญfen. In de borinยญgen zijn evenยญeens geen archeยญoยญloยญgiยญsche indiยญcaยญtoยญren aangetroffen.
Op basis van de borinยญgen, de bodemยญopยญbouw en de afweยญzigยญheid van archeยญoยญloยญgisch vondstยญmaยญteยญriยญaal is de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie te interยญpreยญteยญren als een locaยญtie met een lage archeยญoยญloยญgiยญsche verwachtingswaarde.
De midยญdelยญhoge trefยญkans op de Indiยญcaยญtieve Kaart Archeยญoยญloยญgiยญsche Waarยญden van de ROB werd dus niet bevestigd.
Hisยญtoยญrie
Donยญken
Het gebied van de Alblasยญserยญwaard en de Vijfยญheeยญrenยญlanยญden wordt al vanaf de preยญhisยญtoยญrie door menยญsen bewoond. De bewoยญning in het Mesoยญliยญthiยญcum en Neoยญliยญthiยญcum vond op donยญken plaats. De oude rivierยญduiยญnen vormยญden voor de menยญsen in de Preยญhisยญtoยญrie een ideยญale vesยญtiยญgingsยญplaats. Archeยญoยญloยญgisch onderยญzoek o.a. ten behoeve van de Betuยญweยญlijn heeft aanยญgeยญtoond dat deze oude rivierยญduiยญnen ideยญale woonยญplaatยญsen waren voor menยญsen uit de preยญhisยญtoยญrie op de overยญgang van het Laat Mesoยญliยญthiยญcum naar het Vroeg Neoยญliยญthiยญcum (5000โ4000 voor Chr.). De donยญken werยญden bezocht door semi-nomaยญdiยญsche menยญsen, die leefยญden van de visยญvangst, de jacht en het verยญzaยญmeยญlen van eetยญbare wilde planยญten. In de jonยญgere fasen werd op de donยญken meer perยญmaยญnent gewoond en deed de landยญbouw voorยญzichยญtig zijn intrede. Door de afdekยญking met rivierยญseยญdiยญmenยญten is met name het orgaยญnisch mateยญriยญaal, zoals planยญtenยญresยญten en dieยญrenยญbotยญten uitยญsteยญkend geconยญserยญveerd, waarยญdoor opgraยญvinยญgen veen inforยญmaยญtie kunยญnen verยญschafยญfen over de voedยญselยญvoorยญzieยญning en de bestaansยญwijยญzen van deze menยญsen. In de gemeente Gorinยญchem is een fragยญment van een hamerยญbijl uit het Neoยญliยญthiยญcum gevonยญden in zand. Helaas zijn er verยญder nauยญweยญlijks spoยญren van bewoยญning uit de periยญode voor de Romeinse tijd gevonden.
Bewoยญning op de stroomruggen
In de Alblasยญserยญwaard en de Vijfยญheeยญrenยญlanยญden bevinยญden zich een stelยญsel van stroomยญrugยญgen en โrugยญjes. Het betreft de fosยญsiele resยญten van zoetยญwaยญterยญgeยญtijยญdenยญriยญvieยญren en kreยญken uit de IJzerยญtijd (afzetยญtinยญgen van Tiel I, 500โโโ200 voor Chr.). Door difยญfeยญrenยญtiยญรซle klink steekt de zanยญdige-zaveยญlige vulยญling van de voorยญmaยญlige waterยญloยญpen in de vorm van rugยญgen uit boven de omrinยญgende gebieยญden, de komยญmen die opgeยญbouwd zijn uit klei en veen. In de Romeinse periยญode (12 voor Chr.-450 na Chr.) werd dit comยญplex met veel kleine sterk verยญtakte stroomยญgorยญdels stelยญsel een ideยญale plaats voor de mens om zich te vesยญtiยญgen. In ARCHIS zijn negen vondstmelยญdinยญgen terug te vinยญden die te maken hebยญben met de Romeinse tijd. De vondยญsten gedaan binยญnen de gemeente Gorinยญchem bestaan uit bewoยญningsยญspoยญren, houtsยญkool, een maalยญsteen en keraยญmiek. Door de toeยญneยญmende invloed van het water werยญden de nederยญzetยญtinยญgen rond 270 na Chr. verยญlaยญten. Aanยญwijยญzinยญgen voor bewoยญning in deze periยญode (3de tot 9de eeuw) ontยญbreยญken tot nu toe.
Ontยญginยญning
Vanaf de 10de eeuw werยญden de veenยญgeยญbieยญden in het Utrechts-Holยญlandse veenยญgeยญbied sucยญcesยญsieยญveยญlijk ontยญgonยญnen. In de 11de eeuw waren de ontยญginยญninยญgen in de Alblasยญserยญwaard in volle gang. De ontยญginยญninยญgen werยญden vanaf de bestaande of nieuw gegraยญven waterยญloop ter hand genoยญmen. De sloยญten werยญden zoveel mogeยญlijk evenยญwijยญdig en ongeยญveer loodยญrecht op de ontยญginยญningsยญbaยญsis gegraยญven om zo een zo effecยญtief mogeยญlijke afwaยญteยญring van het bol ligยญgende veen te verยญkrijยญgen. Zij- en achยญterยญkaยญden werยญden opgeยญworยญpen om het water van aanยญgrenยญzende ontยญginยญninยญgen of nog niet ontยญgonยญnen veen te weren. De boerยญdeยญrijen verยญreยญzen op de kop van de kavels, zodat langยญgeยญrekte nederยญzetยญtinยญgen (boerยญdeยญrijยญlinยญten) ontยญstonยญden. De verยญmelยญding van de aanยญweยญzigยญheid van 10de eeuws aarยญdeยญwerk zoals Pingsยญdorf (geelยญwit bakยญkend aarยญdeยญwerk) in ARCHIS laat zien dat het gebied rond Gorinยญchem vrij vroeg ontยญgonยญnen werd.
In 1872 stond op de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie een hoeve met tuiยญnen er om heen. 1 Van deze boerยญdeยญrij is niets terugยญgeยญvonยญden tijยญdens het verยญkenยญnend archeยญoยญloยญgisch onderยญzoek. Voor de 20ste eeuw was de Haarยญseยญkade ten wesยญten van de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie een vliet (waterยญgang gegraยญven voor de trekยญvaart en bemaยญling polยญder). Deze is begin 20ste eeuw gedempt met huisvuil.
Ten noordยญoosยญten van de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie is een rivierยญduin en een stroomยญgorยญdel aanยญweยญzig onder het huiยญdige opperยญvlak. Op de rivierยญduin kan mogeยญlijk bewoยญning hebยญben plaatsยญgeยญvonยญden tijยญdens de latere preยญhisยญtoยญrie (4000โ2000 jaar geleยญden). Ten noordยญoosยญten van de onderยญzoeksยญloยญcaยญtie wordt de preยญhisยญtoยญriยญsche stroomยญgorยญdel gekruist met een stroomยญgorยญdel uit de Romeinse tijd. 2 Deze stroomยญgorยญdels en rivierยญduin worยญden op de CHS kaart (kaart 1b, Archeยญoยญloยญgie, waarยญden) aanยญgeยญgeยญven als strucยญtuยญren met redeยญlijke tot zeer grote kans op archeยญoยญloยญgiยญsche sporen.
Publiยญcaยญtie
Nicholson, C. (2001) Verkennend Archeologisch Bodemonderzoek Kleine Haarsekade 125-126 te Gorinchem, Archeomedia Rapport A01-468-Z02, Nieuwerkerk aan de IJssel. Flipbook | PDF (1,76 MB) |
N.B. De benaยญminยญgen van de locaยญtie in dit rapยญport zijn foutief
Metaยญgeยญgeยญvens
Archisnummer(s): | - |
Topografische Kaart: | 38D |
Coรถrdinaten: | 126.539/428.981 (centrum) |
Toponiem: | Haarsekade |
Plaats: | Gorinchem |
Gemeente: | Gorinchem |
Provincie: | Zuid-Holland |
Type onderzoek: | Bureauonderzoek, veldverkenning, booronderzoek |
Uitvoerder: | Archeomedia BV, Nieuwerkerk a/d IJssel |
Projectleider: | B. Huybregtse en C.C. Nicholson |
Opdrachtgever: | Milieudienst Zuid-Holland Zuid, Dordrecht |
Bevoegd gezag: | Provincie Zuid-Holland, R. Proos |
Aanvang onderzoek: | 3 augustus 2001 |
Vondsten & documentatie: | Geen |
DANS: | - |